Geçtiğimiz hafta Fikirdenk ev sahipliğinde ve Unnado’nun sponsorluğunda düzenlenen Çocuk İstismarına Karşı Ebeveyn Bilinçlendirme Semineri, cinsel istismar nedir, nasıl olur, istismardan çocuklarımızı korumak için neler yapmalıyız ve bu konuda hukuki yaptırımlar nelerdir gibi konularda bizleri oldukça bilgilendirdi.
Uzm. Psikolog Pınar Mermer, Av. Seray Uysal ve Av. Ebru Arayan’a verdikleri bilgiler için teşekkür ederiz.
İstismarı önce Uzman Psikolog Pınar Mermer ile psikolojik yönden dinledik. Sonra da Av. Seray Uysal ve Av. Ebru Arayan bize hukuki süreçleri anlattılar. Pınar Mermer sunumuna çocuklarda cinsellik kavramının neleri çağrıştırdığı ile başladı.
Çocuklarda cinsel eğitim
Cinsel eğitime başlama zamanı olarak tuvalet eğitimini sınır kabul edebiliriz. Bedenini tanımaya, bezi çıkarıp cinsel organını görmeye başlayan çocuklar için 18. aydan sonra hazırlık yapma zamanı gelmiş demektir. Hatta 5-6 aylık bebekler bile alt değişimi sırasında cinsel bölgelerine dokunma sırasında bilinçaltı için bir kayıt yaratıyor. Bu nedenle özellikle bilinç kazandığı ve konuşmaya başladığı dönemlerde bedenine ait espriler/yorumlar (ayıp, pis, kaka, günah, yasak gibi tepkilerle) ile onları baskı altına almamak gerek. Ebeveynlerin cinselliğe ait endişeleri ve korkuları varsa bebeklik döneminden itibaren çocuklarını kaygılandıracak bir tavır içine girmemeleri önemli. Aksi halde, ebeveynin endişesini fark eden çocuk “bu konuda bir problem var ” düşüncesine sahip olabilir.
Çocukların cinsellikle ilgili soruları
Bedeniyle ilgili soru sormaya başlayan çocuklara net, kısa ve yaşına uygun cevaplar verilmesi gerekiyor. Özellikle küçük yaşlardayken sormadığı konuları açıklayarak kafasını karıştırmamak gerekli. Ne sorarsa sorsun anne-babasından yanıt alabileceğini bilmesi çok önemli. Ebeveynler çocuğun bedenini tanımaya çalışmasının normal olduğunu unutmamalı.
Çocuklarımıza “Sen değerlisin, senin bedenin değerli” mesajı verilerek, başkalarının yanında değil, kendisi için özel zamanlarda bedenini tanımasının daha iyi olacağı söylenebilir. Çocukların cinsellikle ilgili sorularına yanıt verirken yardımcı olabilecek, çeşitli yaş gruplarına uygun hazırlanmış kitaplar da var tabii ki. Anlatmak, sorulara yanıt vermek sizin için zorlayıcı oluyorsa, aşağıdaki kitaplardan faydalanabilirsiniz.
Çocuklara cinselliği anlatmamıza yardımcı olabilecek kitaplara örnekler.
İstismar
Ebeveynlerin korkulu rüyalarından biri de çocuk istismarı. İstismar diyince insanların aklına önce cinsel suçlar geliyor ancak çocuklara uygulanan her türlü şiddet, bedenen ve ruhen müdahale ya da taciz istismara giriyor. Sadece yetişkinlerin çocukları istismar ettiği de düşünülmesin. Çocuklar da başka çocukları istismar edebiliyor maalesef. Bir çocuğun ailesinden, Tv’den ya da başka şekilde maruz kaldığı negatif davranışları, başka bir çocuğa uygulayarak istismar ettiği olaylar da yaşanıyor. Ebeveynlerin çocuklarının istismara maruz kalıp kalmadığını anlayabileceği bazı işaretler var:
- Çocuğunuz yaşının üstünde cinsel bilgiye sahipse,
- Günlük yaşamında birden ortaya çıkan ani duygusal patlamalar (şiddetli ağlama ya da kahkahayla gülme gibi) varsa,
- Uyku ve yemek düzeninde gözle görülür değişimler olmuşsa,
- Tırnak yeme, alt ıslatma, öfke patlamaları, yalan söyleme, belli bir yetişkinle bir araya gelmek istememe gibi durumlar yaşıyorsa,
- Gece çığlık atarak uyanıyorsa, kabus görüyorsa,
- İçe kapanık veya aşırı dışadönükse,
- Özgüven eksikliği varsa,
- Takıntıları oluştuysa,
- Yoğun suçluluk hissi içindeyse,
- Anne babaya öfke, düşmanlık hissediyorsa,
- Okuldan kaçıyorsa
sebeplerini araştırmakta fayda var. Aşağıdaki tepkiler ise çok can sıkıcı ama çocuğun cinsel istismara uğradığının göstergesi olabilir.
- Açıklanamayan morluk, kızarıklıklar
- Nedensiz karın ağrıları, vücut ağrıları
- Genital bölge ve çevresinde acı, kaşınma, yanma
- Yürüme ve oturmada zorluk
- İdrar yolu enfeksiyonu
- Sıcak günlerde üstünü çıkarmaktan kaçınma
- Yaşından beklenmeyecek cinsel bilgi
- Baştan çıkarmaya yönelik davranışlar
- Yetişkin cinsel ilişki davranışlarını taklit etme
- Bebekleri ve diğer oyuncaklarıyla yetişkin cinsel ilişki biçimlerini taklit edici oyunlar
Çocuklarımızı cinsel istismardan korumak için alabileceğimiz basit tedbirler de var.
- Çocuklarımızla açık ve dürüst bir iletişim kurmak,
- Okuldan döndüğünde gününün nasıl geçtiğini, hoşuna gitmeyen herhangi bir şey olup olmadığını sormak,
- Güvenmediğimiz kişilerle yalnız bırakmamak,
- Yaşıtlarıyla oyun oynamasını sağlamak,
- Oyun zamanlarında arada kontrol etmek,
- Çocuklar ne söylerse söylesin onlara inanmak,
- Teknoloji ve internetle olan ilişkilerinin sınırlarını belirlemek.
Hukuki Süreç?
Seminerin ikinci bölümünde Avukat Seray Uysal ve Avukat Ebru Arayan, çocuklara karşı yapılan saldırının kapsamı çok geniş olduğu için “cinsel istismar” kavramının kullanılmasının önemine dikkat çektiler. Hukuki anlamda cinsel istismar; suç sınıfına giren her türlü müdahaleye deniyor. Dünyanın çeşitli coğrafyalarına göre cinsel istismarın hangi koşullarda suç sayıldığı çeşitlilik gösteriyor. Türkiye’de 0-15 yaş grubuna her türlü cinsel müdahale suç kapsamına giriyor. 15-18 yaş aralığında ise kanunlar karşısında cebir ya da tehdit unsuru varlığı aranıyor ve iradeyi sakatlayan bir durum olup olmadığı kontrol ediliyor. Burada kastedilen suç; cinsel arzu tatmini için çocukların kasten kullanılması diye tabir ediliyor. Verilen cezalar suçun boyutuna göre 3 yıldan 15 yıla kadar değişiyor. Sürenin belirlenmesinde ağırlaştırılmış sebeplerin olup olmadığına bakılıyor. Mesela suçun aile üyeleri tarafından, yakın akrabalarca işlenmiş olması ağırlaştırılmış sebep sayılıyor. Suçun sonunda bedenen ve ruhen sağlığın bozulmuş olup olmadığı inceleniyor. Maalesef suçun tespiti için kanun bu kontrolleri zorunlu kılıyor.
İstismarın varlığının tespiti halinde; çocuklara bu konuları onları sorgulamadan, baskı yapmadan sormalı ve dinlemeliyiz. İstismarcıya direkt müdahale etmeye kalkışmak istismar mağduru için daha travmatik olabilir. Çünkü bu çocuklar sevdiklerine zarar vermekle tehdit edilmiş, korkutulmuş ve yaşadığı olayı saklaması için baskı görmüş olabilir. Bu durumda çocuk, istismarı uygulayanı korumaya ve olayı ört bas etmeye çalışabilir.
İstismarın kontrolü için yapılan sağlık taramalarında durumun varlığını tespit eden eczacı, doktor, hemşire, sağlık görevlisi, ilk yardım ekibinin suçu bildirme zorunluluğu ve cezai yaptırımı bulunuyor. Bu durumu fark edip ihbar etmemenin ise yasalar karşısında cezası var. Hukuka başvurmanın ilk adımı Cumhuriyet savcılıklarına, karakollara dilekçe ile şikayette bulunmak. Cinsel istismar konulu şikayetlerde savcılık tarafından hemen ücretsiz avukat atanır ve atanan avukat tüm aşamalarda çocuğun yanında bulunur. Hukukun işleyebilmesi için ailelerin de yasal birimlere doğru bilgi vermesi ve işbirliği yapması gerekiyor. Malesef ülkemizde böyle travmatik suçlar için tespit edilmiş kısıtlı cezalar ve uzun yıllar süren inceleme ve yargılama süreçleri mağduriyeti arttırıyor. Hukuki yardıma ihtiyacı olup avukatlık hizmetinden yararlanmak için maddi olanağı bulunamayanlara, her türlü adli ve psikolojik yardım için İstanbul Barosu’nun bir hizmeti var: Adli Yardım Bürosu. Bir merkez ve altı farklı şubesiyle hizmet verdiği için telefonlarını buraya ayrı ayrı yazmıyoruz, İstanbul Barosu’nun web sitesinden ulaşabilirsiniz.
Maalesef mevcut yasada bu konuda bir çok hukuksal boşluk bulunuyor. Neyse ki yeni yasa tasarısında bu başlıkların yeniden değerlendiriliyor ve kanunlarda değişiklik yapılması gündemde. Hiçbir çocuğun böyle büyük bir travmaya maruz kalması kabul edilebilecek bir durum olmamakla birlikte, bu tip suçların failleri için daha somut ve önleyici tedbirlerin biran önce alınmasını diliyoruz, bekliyoruz.
Bu anlamlı seminer için emek veren Fikirdenk ve Unnado’ya teşekkür ederiz.
Biz de İnternet Anneleri olarak seminerin online yayın kısmını üstlendik ve böyle önemli bir semineri mekanında izleme fırsatı bulunmayan onlarca annenin evlerinden dinlemelerine aracı olmaktan mutluluk duyduk.
