Narsisizm kelimesinin sözlük tanımı: Kişinin kendisine tapması, âşık olması demek. Tamam herkes önce kendisini sevmeli, özgüven duygusunu güçlendirmeli vb. fakat iş, tapınmaya gelince, orada bir “dur” demek gerekiyor.
Burnundan kıl aldırmayan, asla eleştiriye gelemeyen, her an her dakika övülmek isteyen, sosyal ilişkilerini uzun süreli devam ettiremeyen, ayna karşısında kendisine bakmaya doyamayan bir insan düşünün. Böyle bir kişiyle arkadaş, sevgili olmak ister misiniz?
Aslında bebekler ilk doğduklarında tam bir narsisizm durumu içindedir. “Ben” ve “ben olmayan” arasında ayrım yapamaz, dış dünyaya ilgi duymaz, aylar geçtikten sonra “ben olmayan nesneler”i algılamaya başlar.
Hadi bebekken neyse de, 30 yaşına gelmiş bir bireyin, hâlâ bu davranışları sergilemesi ne kadar hoş olur? Ve bu kişilerin bir de bebek yaptıklarını düşünün. Kendisinden başka hiçbir nesneye ilgi duymayan kişi çocuğuna nasıl davranır? Bu çocuk ne kadar sağlıklı büyüyebilir ve topluma ne fayda sağlar? İşte narsist bireylerin çocuklarını yetiştirirken yaptıkları hatalar…
REDDETME TEPKİSİ
Narsist ebeveynler, genellikle bilinçli ya da bilinçsiz olarak, çocuklarına istenmediklerini hissettirirler. Çocuğu ve çocuğun ihtiyaçlarını küçümserler. Çocuklarını çeşitli konularda suçlarlar, aile problemleri, kardeşlerle ilgili herhangi bir sorunda günah keçisi olarak çocuğu seçerler.
- Sürekli eleştiri
- Olumsuz içerikli takma adlar takmak
- Çirkin olduklarını söylemek
- Çocuğa bağırmak/küfür etmek
- Sık sık küçümseyerek “aptal”, “salak” gibi kötücül sıfatlar sıralamak
- Aşağılayıcı şakalar yapmak
- Küçük düşürücü sözler söylemek
- Kilo ve boy gibi fiziksel özellikleriyle dalga geçmek
- Cinsiyetinin erkekse kız/kızsa erkek olmamasıyla ilgili pişmanlık ifadeleri
- Sarılmak vb. sevecen hareketler göstermemek
- Terk etmek
- Ailenin herhangi bir organizasyonundan uzak tutmak
- Çocuk ergenlik dönemine geldiğinde de, hâlâ küçük bir çocuk gibi davranmak
- Diğer aile, akraba üyelerinin yanındayken çocuğu küçümsemek, kovmak
- Çocuğun makul isteklerini yapmasına da asla izin vermemek
İNKÂR ETME GÜDÜSÜ
Kendi duygusal gereksinimlerini karşılayamayan ebeveynler çoğunlukla, çocuklarının ihtiyaçlarını da karşılayamazlar. Çocuğa bağlılık gösteremez ve onu olumlu bir şekilde yetiştiremezler. Çocuğa hiç ilgi göstermez, sevgi göstermez, varlıklarını bile kabul etmezler. Fiziksel olarak orada olsalar bile hiçbir etkileşimde bulunmayarak, çocuğa duygusal ve psikolojik istismar uygulamış olurlar.
- Çocuğun yaşamındaki dönüm noktalarıyla ilgilenmemek
- Okul vb. sosyal çevreleri hakkında dikkat eksikliği
- Çocuğu dâhil etmeden tatil/etkinlik organizasyonları yapmak
- Çocuğu, kendisine ait bir yavru olarak görmemek, sanki başkasının gibi hissetmek
- İhtiyacı olan sağlık hizmetlerinden mahrum bırakmak
- Diş bakımıyla ilgilenmemek
- Günlük aktivitelerde çocuğu yok saymak, hiçbir faaliyete dahil etmemek
- Dış etkenlere karşı çocuğu koruma başarısızlığı
SÜREKLİ TERÖR ESTİRMEK
Sürekli bağıran, küfreden, tehditler savuran ebeveynler, çocuklara ciddi psikolojik zararlar verir. Herhangi bir durumda çocuğa sert sözler söylemek, küfretmek, bedensel zararlar vermek, terk etmek ya da öldürmekle tehdit etmek gibi davranışlar kabul edilemez. Çocuk bir hata yapmış da olsa, hiçbir hata onu tehditlerle korkutacak derecede haklı olamaz ve büyük bir istismara girer. Şiddete şahit olup susmak da bir suç sayılmalıdır.
- Aşırı alay etmek
- Çocuğa bağırmak, küfür etmek, çocuğu korkutmak
- Çocuğun herhangi bir davranışına, beklenmedik biçimde tepki göstermek
- Şiddetli, sert ve çok sıcak davranmak arasında gidip gelmek, dengesizlik
- Terk etmekle tehdit etmek
- Diğer akraba, arkadaş çevresi önünde çocuğu azarlamak
- Çocuğun sevdiği bir nesneyi yok etmekle tehdit etmek
- Çocuğun çok sevdiği hayvanına zarar vermekle tehdit etmek
- İnsanlık dışı filmler vb. izletmek
- Çocuktan aykırı isteklerde bulunmak
- Çocuğun evlatlık olduğunu veya o eve ait olmadığını dile getirmek
- Halka açık bir yerde çocukla dalga geçmek
- Akranlarına karşı çocuğu utandırmak
- 18’ine gelince çocuğu evden kovmakla tehdit etmek
ÇOCUĞU İZOLE ETMEK – İZOLASYON
Çocuğu akranlarından uzak tutmak, tecrit yoluna başvuran ebeveynler de çocuğa ciddi zararlar verir. Bebeğini odasından çıkarmaz, genç yaşlardaki çocuğun yaşıtlarıyla bir araya gelmesini engellemeye çalışır. Okul saatleri dışında odasından çıkmasına izin vermeyebilir, çocuğu inzivaya çekip gelişimini engelleyecek kısıtlamalar yapması da narsist ebeveyn özelliklerindendir.
- Uzun süre çocuğu yalnız bırakmak
- Aileden uzak tutmak
- Başka çocuklarla arkadaş olmasına izin vermemek
- Diğer çocuklarla etkileşime geçmesine engel olmak
- Çocuğun sosyalleşmemesi durumunda onu ödüllendirmek
- Diğer çocuklardan daha farklı görünmesini ve davranmasını sağlamak
- Çocuğu sosyal gruplardan ve yaşıtlarından soyutlama
- Okul ve iş hayatında çocuğa başarılı olması için aşırı baskı yapmak
- Çocuğun ev dışında hiçbir etkinliğe katılmasına izin vermemek
- Herhangi bir sosyal deneyimde bulunduğunda çocuğu cezalandırma
ZARARLI ALIŞKANLIKLARA MARUZ BIRAKMAK
Çeşitli ahlak dışı davranışlara sahip ebeveynler çocuklarını da bu işlere alet edebilmektedir. Uyuşturucu ve alkol kullanmalarına izin vermek, uygunsuz cinsel içerikli ya da hayvanlara kötü davranılan görüntüleri izlemelerine izin verebilirler. Hırsızlık, fuhuş, kumar, saldırganlık, tecavüz gibi olaylara tanık olmasını engellemeyebilirler. Reşit olmayan bir çocuğun bu tip mağduriyetlerden uzak tutulması gerekir.
- Zorbaca hareketlerinden dolayı çocuğu ödüllendirmek
- Irkçılık, bağnazlık ve yobazlık öğretmek
- Sportif aktivitelerde şiddete başvurmasını desteklemek
- Cinsellik hakkında uygunsuz söylemler
- Yalan söylediğinde ve hırsızlık yaptığında ödüllendirmek
- Çocuğu madde kullanımı ve seks için teşvik etmek
- Uyuşturucu, alkol ve yasadışı maddelerin tedarik edilmesi
- Uyuşturucu satmak gibi yasadışı faaliyetler için örnek olmak
SÖMÜRÜ
Çocuğun gelişimi ve ihtiyaçlarına bakılmaksınız, onu manipüle etmek, kendi ihtiyaçları doğrultusunda kullanmak, çalıştırmak olarak düşünülebilir. Örneğin, henüz sekiz yaşındaki bir çocuktan, akşam yemeklerini hazırlamasını istemek gibi. Çocuğa yaşının kaldırabileceğinden daha büyük sorumluluklar yüklemek de bir nev’i istismardır.
- Bebeklerin ağlamamalarını beklemek
- Bebek henüz gelişmeden ona öfkeyle yaklaşmak, büyümediği için kızmak
- Çocuktan, ebeveyne yani kendisine bakıcılık yapmasını beklemek
- Çocuktan, daha küçük kardeşlerine bakıcılık yapmasını beklemek
- Bir çocuğu, diğer kardeşlerinin hatalarından dolayı sorumlu tutmak
- Evle ilgili, çocuğun boyundan büyük sorumluluklar beklemek
- Maddi anlamda eve katkıda bulunmasını beklemek
- Pornografik yayınlara maruz bırakmak
- Cinsel tacizde bulunmak
Kaynak: Types of Emotional Abuse